Dialog obywatelski, w którym uczestniczą rady działalności pożytku publicznego, jak zauważa Justyna Pasiut, „jest fundamentem rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, narzędziem intensyfikacji demokracji uczestniczącej oraz wzmocnienia roli organizacji pozarządowych”. Dodatkowo wg. Departamentu Ekonomii Społecznej i Solidarnej definicja dialogu obywatelskiego brzmi:
dialog obywatelski to forma kontaktu między władzą państwową a organizacjami trzeciego sektora, polegająca na wzajemnym przekazywaniu sobie opinii, informacji czy ustaleń dotyczących celów, instrumentów i strategii wdrażania polityki publicznej. (…) Uczestnikami dialogu obywatelskiego – obok władz publicznych – są bowiem nie tylko tradycyjnie rozumiani partnerzy społeczni, ale także organizacje pozarządowe, działające na różnych płaszczyznach: społecznej, ekonomicznej, światopoglądowej, zawodowej lub terytorialnej.
Departament Ekonomii Społecznej i Solidarnej
Rada działalności jest jedną z form współpracy międzysektorowej
Możliwość tworzenia rad działalności pożytku publicznego została określona w Ustawie z dnia 23 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (dalej: UODPPiW). Zgodnie z ustawą rady działalności mogą być tworzone na poziomie krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Ideą, jaka przyświeca tworzeniu rad powinna być chęć współpracy międzysektorowej. Ponieważ rady działalności pożytku publicznego są wymienione w Art. 5 tej Ustawy jako jedna z form współpracy:
[Do form współpracy zaliczamy] „konsultowanie projektów aktów normatywnych dotyczących sfery zadań publicznych, o której mowa w art. 4 [UODPPiW], z radami działalności pożytku publicznego, w przypadku ich utworzenia przez właściwe jednostki samorządu terytorialnego„.
Inną z form współpracy jest też konsultowanie „z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 projektów aktów normatywnych w dziedzinach dotyczących działalności statutowej tych organizacji”. Samorząd może też utworzyć wspólne zespoły „o charakterze doradczym i inicjatywnym, złożone z przedstawicieli organizacji pozarządowych, podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 oraz przedstawicieli właściwych organów administracji publicznej”.
Aby taka forma współpracy była możliwa, zgodnie z Art. 5 UODPPiW samorząd musi przyjąć w drodze uchwały „szczegółowy sposób konsultowania zradami działalności pożytku publicznego lub organizacjami pozarządowymi i podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 projektów aktów prawa miejscowego w dziedzinach dotyczących działalności statutowej tych organizacji„.
Podsumowując rady działalności konsultują akty prawa miejscowego w możliwych dziedzinach działalności statutowej organizacji pozarządowych. Dodatkowo rada może wyrazić opinię o projekcie rocznego lub wieloletniego programu współpracy samorządu z organizacjami pozarządowymi. Taka opinia stanowi załącznik do propozycji projektu rocznego lub wieloletniego programu współpracy.
Jak powstają rady działalności pożytku publicznego?
Krajowa Rada Działalności Pożytku Publicznego
Krajowa Rada Działalności Pożytku Publicznego jest organem opiniodawczo-doradczym Przewodniczącego Komitetu Pożytku Publicznego. W skład rady wchodzi 20 osób, przedstawiciele w tym organów administracji rządowej i jednostek im podległych oraz przedstawiciele jednostek samorządu terytorialnego, osoby delegowane przez organizacje pozarządowe, związki organizacji pozarządowych. Zgodnie z Ustawą przedstawiciele organizacji pozarządowych, związków i porozumień organizacji pozarządowych oraz innych podmiotów społecznych stanowią co najmniej połowę składu Rady. Członków Rady powołuje i odwołuje Przewodniczący Komitetu na okres 3 lat.
Aby zostać wybranym do Rady przedstawiciel organizacji pozarządowej, związków organizacji musi wykazać poparcie co najmniej 20 organizacji pozarządowych, lub co najmniej 3 związków stowarzyszeń zrzeszających organizacje pozarządowe lub podmioty określone w art. 3 ust. 3.
Do zadań Rady działalności, zgodnie z Art 35 UODPPiW należy:
1) wyrażanie opinii w sprawach dotyczących stosowania ustawy;
2) wyrażanie opinii o projektach aktów prawnych oraz programach rządowych, związanych z funkcjonowaniem organizacji pozarządowych oraz działalnością pożytku publicznego oraz wolontariatu;
3) udzielanie pomocy i wyrażanie opinii w przypadku sporów między organamiadministracji publicznej a organizacjami pozarządowymi, lub podmiotamiwymienionymi w art. 3 ust. 3, związanych z działalnością pożytku publicznego;
4) zbieranie i dokonywanie analizy informacji o prowadzonych kontrolach i ichskutkach;
5) wyrażanie opinii wsprawach zadań publicznych, zlecania tych zadań dorealizacji przez organizacje pozarządowe oraz podmioty wymienione w art. 3ust. 3 oraz rekomendowanych standardów realizacji zadań publicznych;
6) tworzenie, we współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3, mechanizmów informowania o standardach prowadzenia działalności pożytku publicznego oraz o stwierdzonychprzypadkach naruszenia tych standardów;
8) organizowanie wyborów przedstawicieli organizacji pozarządowych do składu komitetu monitorującego, o którym mowa w art. 14 ustawy z dnia 11 lipca 2014 r. o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014–2020, i organizowanie postępowania w celu wyłonienia organizacji pozarządowych do składu komitetu monitorującego, o którym mowa w art. 16 ustawy z dnia 28 kwietnia 2022 r. o zasadach realizacji zadań finansowanych ze środków europejskich w perspektywie finansowej 2021–2027.
Ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie
Dodatkowo, zgodnie z Art. 38 UODPPiW Rada może powoływać ekspertów i zlecać badania oraz opracowanie ekspertyz. Dodatkowo Rada może zapraszać do uczestnictwa w jej posiedzeniach przedstawicieli organów administracji publicznej i organizacji pozarządowych niereprezentowanych w Radzie, a także przedstawicieli rad wojewódzkich, powiatowych i gminnych.
Do ciekawostek należy to, że koszty funkcjonowania Rady pokrywa się z budżetu państwa. Pracodawca jest obowiązany zwolnić pracownika będącego członkiem Rady od pracy w celu wzięcia udziału w posiedzeniach Rady. A za udział w pracach Rady przysługują diety oraz zwrot kosztów podróży..
Więcej informacji o zasadach działania Krajowej Rady Działalności Pożytku publicznego znajdziesz na jej stronie internetowej.
Wojewódzka Rada Działalności Pożytku Publicznego
O ile Krajowa rada Działalności Pożytku Publicznego jest obligatoryjnie powoływana to wojewódzkie, powiatowe i gminne rady działalności pożytku publicznego są powoływane na wniosek organizacji pozarządowych. Do utworzenia rady działającej na szczeblu wojewódzkim jest wymagany wspólny wniosek co najmniej 50 organizacji pozarządowych, prowadzących działalność na terenie województwa. Po złożeniu wniosku Marszałek ma 2 miesiące na utworzenie Wojewódzkiej Rady Działalności Pożytku Publicznego.
Do zadań rady wojewódzkiej należy w szczególności:
1) wyrażanie opinii wsprawach dotyczących funkcjonowania organizacjipozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3, w tym w zakresie programów współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3;
2) wyrażanie opinii o projektach uchwał i aktów prawa miejscowego dotyczących sfery zadań publicznych, o której mowa w art. 4;
3) udzielanie pomocy i wyrażanie opinii w przypadku sporów między organami administracji publicznej a organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3;
4) wyrażanie opinii w sprawach dotyczących zadań publicznych, w tym zlecania tych zadań do realizacji przez organizacje pozarządowe oraz podmioty wymienione w art. 3 ust. 3, oraz w sprawach rekomendowanych standardów realizacji zadań publicznych;
5) wyrażanie opinii o projekcie strategii rozwoju województwa;
6) organizowanie wyborów przedstawicieli organizacji pozarządowych do składu komitetu monitorującego, o którym mowa w art. 14 ustawy z dnia 11 lipca 2014 r. o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014–2020, i organizowanie postępowania w celu wyłonienia organizacji pozarządowych do składu komitetu monitorującego, o którym mowa w art. 16 ustawy z dnia 28 kwietnia 2022 r. o zasadach realizacji zadań finansowanych ze środków europejskich w perspektywie finansowej 2021–2027.
Rada Wojewódzka, która składa się z przedstawiciela wojewody, przedstawicieli marszałka i sejmiku województwa oraz osób delegowanych przez organizacje pozarządowe, jest powoływana na 3 lata. Co najmniej połowa składu rady to osoby reprezentujące organizacje pozarządowe. Warto wiedzieć, że każde województwo samodzielnie ustala tryb wyboru do rady, a delegatom należy się zwrot kosztów dojazdu.
Powiatowa i gminna rada działalności pożytku publicznego
Zgodnie z Art. 41e UODPPiW 5 organizacji pozarządowych działających na terenie powiatu lub gminy może zgłosić prośbę o powołanie rady pożytku. Samorząd ma 2 miesiące na powołanie takiego ciała opiniodawczo-doradczego od dnia wpływu wniosku o utworzenie rady.
Rada, której kadencja trwa 3 lata, składa się z przedstawicieli:
- organu stanowiącego odpowiednio powiatu lub gminy;
- organu wykonawczego odpowiednio powiatu lub gminy;
- organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionychw art. 3 ust. 3, prowadzących działalność na terenie odpowiednio powiatu lub gminy, stanowiących co najmniej połowę członków.
Do zadań Rady Powiatowej oraz Rady Gminnej należy w szczególności:
1) opiniowanie projektów strategii rozwoju odpowiednio powiatów lub gmin;
2) opiniowanie projektów uchwał i aktów prawa miejscowego dotyczących sfery zadań publicznych, o której mowa w art. 4, oraz współpracy z organizacjami pozarządowymi i podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3, w tym programów współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymiw art. 3 ust. 3;
3) wyrażanie opinii wsprawach dotyczących funkcjonowania organizacjipozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3;
4) udzielanie pomocy i wyrażanie opinii w przypadku sporów między organami administracji publicznej a organizacjami pozarządowymi oraz podmiotamiwymienionymi w art. 3 ust. 3;
5) wyrażanie opinii w sprawach dotyczących zadań publicznych, w tym zlecania tych zadań do realizacji przez organizacje pozarządowe oraz podmioty wymienione w art. 3 ust. 3, oraz w sprawach rekomendowanych standardów realizacji zadań publicznych.
Zgodnie z UODPPiW Rada ma 14 dni na wyrażenie opinii dotyczące strategii i programów. W przypadku innych aktów prawnych ten termin może być krótszy. Dodatkowo, członkom Rady nie przysługuje zwrot kosztów dojazdu na posiedzenia.
Ile jest rad działalności pożytku publicznego?
Rady Działalności Pożytku Publicznego funkcjonują we wszystkich województwach Polski. Do 2013 r. Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych prowadziła bazę rad pożytku publicznego działających na szczeblu powiatowym i gminnym. Jednak obecnie taka baza już nie jest prowadzona. W 2013 r. w 22% powiatów i 2% gmin działały rady. Dziś nie wiadomo ile jest rad, gdyż nikt nie prowadzi takich rejestrów.
Czym tak naprawdę zajmują się rady działalności pożytku publicznego?
W Polsce od lat obserwuje się spadek zainteresowania udziałem organizacji pozarządowych w konsultacjach społecznych. Potwierdzeniem tego jest ostatni raport ngo.pl pt.: „Efekt mrożący.
O kondycji rzecznictwa organizacji pozarządowych„. Dlatego samorządy, które muszą konsultować akty prawa miejscowego, korzystają z dobrodziejstw posiadania Rady. W efekcie rady konsultują wszytko, co powinno zostać skonsultowane – zarówno z mieszkańcami, jak i z organizacjami pozarządowymi.
Katowicka Rada Pożytku publicznego w samym 2022 r., zgodnie z wykazem opiniowała 42 akty prawa miejscowego. W tym np. ustawę w sprawie ustanowienia pomników przyrody w Zespole Przyrodniczo-Krajobrazowym „Las Murckowski -Buczyna” i uchwałę w sprawie zmian w Statucie Samodzielnego Publicznego Zakładu Lecznictwa Ambulatoryjnego w Katowicach „Moja Przychodnia”… Jak widać przekrój konsultowanych zagadnień jest dość szeroki. W mojej opinii część tych aktów prawa nie powinna być opiniowana przez Radę.
Osoby, które uważają, że w Radzie się „działa” mogą przeżyć srogi zawód. Jednak każdy przedstawiciel i przedstawicielka organizacji powinna choć raz w swoim pozarządowym życiu uczestniczyć w posiedzeniu takiej Rady. A ambitni i lubiący czytać – zostać jej członkami i członkiniami.
Dowiedz się więcej o konsultacjach społecznych. Przeczytaj artykuł poświęcony tylko temu zagadnieniu. Zapoznaj się z naszymi uwagami o tworzonych aktach prawnych w zakładce KonsultujeMY!
Ta strona używa ciasteczek.