Do 9 listopada trwają konsultacje społeczne rządowego Programu „Odporność oraz rozwój ekonomii społecznej i przedsiębiorczości społecznej”. Informacja pojawiła się na portalu ekonomiaspoleczna.gov.pl w dniu 26 października. Dodatkowo, informacja została opublikowana pod niepozornym tytułem „Krajowy Plan Odbudowy”. Dopiero po przeczytaniu tekstu można się było dowiedzieć, że trwają konsultacje społeczne dużego programu rozwoju ekonomii społecznej…
Czego dotyczą konsultacje?
Zgodnie z Ustawą o ekonomii społecznej z dnia 5 sierpnia 2022 r. państwo deklaruje wsparcie rozwoju ekonomii społecznej. Sama ustawa reguluje:
- organizację i zasady działania przedsiębiorstwa społecznego;
- zasady uzyskiwania i utraty statusu przedsiębiorstwa społecznego oraz nadzór nad przedsiębiorstwem społecznym;
- instrumenty wsparcia przedsiębiorstwa społecznego;
- zasady i formy wspierania rozwoju ekonomii społecznej przez organy administracji publicznej;
- ochronę danych osobowych w związku z realizacją celów wynikających z ustawy.
W świetle ustawy „podmiot ekonomii społecznej” to organizacja, która jest:
- spółdzielnią socjalną,
- warsztatem terapii zajęciowej i zakładem aktywności zawodowej,
- centrum integracji społecznej i klubem integracji społecznej,
- spółdzielnią pracy,
- organizacją pozarządową, o której mowa w art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2022 r. poz. 1327 i 1265), z wyjątkiem partii politycznych, europejskich partii politycznych, związków zawodowych i organizacji pracodawców, samorządów zawodowych, fundacji utworzonych przez partie polityczne i europejskich fundacji politycznych,
- podmiotem, o którym mowa w art. 3 ust. 3 pkt 1, 2 lub 4 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.
Jak widać większość organizacji pozarządowych jest zaliczana do podmiotów ekonomii społecznej. W związku z tym prowadzone przez rząd konsultacje dotyczą bardzo dużego programu rozwojowego dla organizacji pozarządowych. Programu, który zostanie uruchomiony, gdy Polska otrzyma środki z Krajowego Planu Odbudowy.
Nasze uwagi do programu rozwoju ekonomii społecznej
O Programie i konkursie
Program „Odporność oraz rozwój ekonomii społecznej i przedsiębiorczości społecznej” zakłada, że podmioty ekonomii społecznej będą mogły uzyskiwać wsparcie w ramach 3 priorytetów:
- Reintegracja osób zagrożonych wykluczeniem społecznym w przedsiębiorstwach społecznych i podmiotach zatrudnienia socjalnego. W nim będzie można prowadzić działania reintegracyjne i inne związane z indywidualnym planem reintegracji. Dodatkowo, pamiętajcie, że ten priorytet będzie dostępny tylko dla podmiotów ekonomii społecznej mających status przedsiębiorstwa społecznego.
- Budowanie potencjału przedsiębiorstw społecznych i podmiotów ekonomii społecznej do realizacji zdeinstytucjonalizowanych usług społecznych, który jest bardzo szeroki.
- Wzmacnianie odporności i rozwój przedsiębiorstw społecznych i podmiotów ekonomii społecznej. Czyli, nasz typ na najpopularniejszy priorytet tego konkursu.
Dodatkowo, niezależnie od wybranego działania wiodącego, we wniosku trzeba opisać w jaki sposób projekt wpisuje się w zieloną lub cyfrową transformację.
Należy też pamiętać, że w projekcie 70% wydatków muszą stanowić wydatki inwestycyjne.
Uwagi do programu rozwoju ekonomii społecznej i regulaminu konkursu
Do głównych mankamentów ministerialnych założeń zaliczamy:
Brak uwzględnienia szkoleń w przykładowych typach operacji w obszarach 2 i 3
Najczęstszą przyczyną niestosowania nowych narzędzi i technologii jest brak wiedzy i umiejętności osób, które mają z nich korzystać.
Co prawda w Regulaminie wskazano przykładowy katalog działań, jednak na poziomie wniosku proponowany katalog działań jest „listą rozwijaną”. Oznacza to, że że wnioskodawca praktycznie nie będzie miał możliwości dopisania nowych działań. Samo szkolenie osób, jest działaniem kluczowym warunkującym efektywne wdrożenie wszystkich innych elementów Programu rozwoju ekonomii społecznej. Dopisanie możliwości realizacji szkoleń wdrożeniowych jest też spójne z samym Programem. W nim jednym z celów działania jest „nabywanie i podnoszenie kompetencji i kwalifikacji osób zatrudnionych w podmiotach ekonomii społecznej,”. Dzięki umożliwieniu realizacji szkoleń personelu zapewni się trwały rozwój podmiotów ekonomii społecznej.
Zbyt krótki okres realizacji projektów
Okres realizacji działań projektowych wynosi 12 miesięcy. Przy założeniu 70% wydatków inwestycyjnych w projektach oraz konieczności stosowania odpowiednich procedur zakupowych (np. zasada konkurencyjności) procedura zakupu może trwać nawet 2-3 miesiące. W efekcie może się okazać, że czas przeznaczony na wdrożenie inwestycji zostanie skrócony nawet do 6 miesięcy.
Proponujemy wydłużenie tego okresu maksymalnie do 23 miesięcy, z tym, że nie później jak do 30 listopada 2024 r. Dodatkowo można wprowadzić limity dotyczące kosztów administracyjnych w projekcie (głównie koszt koordynacji i księgowości projektowej). Wprowadzenie tych zmian pozwoli na jakościowe i zgodne z prawem przeprowadzenie procedur zakupowych przy jednoczesnym zabezpieczeniu efektywności wydatkowania środków.
Brak kwalifikowalności podatku VAT
Zgodnie z przedłożonym Programem w Polsce działa ok. 90,5 tys. podmiotów ekonomii społecznej (str. 7), a 81% przedsiębiorstw społecznych podczas „pandemii byli zmuszeni ograniczyć wydatki związane z planowanymi inwestycjami” (str. 9). Zgodnie z danymi ngo.pl z raportu pt.: Kondycja organizacji pozarządowych 2021 średni budżet organizacji pozarządowej (podmiotu ekonomii społecznej) w 2020 to 26 tys. zł. I był niższy o 2 tys. zł niż w 2017 r. A „W latach 2011-2017 następowało stopniowe zwiększanie się sek- torowej „klasy średniej”, czyli organizacji o przychodach między 10 tys. a 100 tys. zł. W 2020 roku udział organizacji o budżetach mieszczących się w tym przedziale spadł o 7 punktów procen-towych w stosunku do 2017 roku.”
Większość podmiotów ekonomii społecznej nie jest VATowcami i nie ma możliwości odzyskania tego podatku. Przy założeniu, że dotacja będzie wynosić min. 100 000,00 z czego 70 000 to wydatki inwestycyjne (23% VAT) VAT będzie wynosił 16 100,00. Te środki będą wkładem własnym wnioskodawcy do projektu. Wkład własny na poziomie 23% do projektu dla PES, które mają trudności finansowe może być zaporowy. W efekcie podmioty potrzebujące nie będą miały możliwości realizacji takiego projektu.
Brak możliwości zakupu gruntu, budynków i lokali
Biorąc pod uwagę powyższe oraz fakt, że działania projektów przyjmowanych w programie mają przyczynić się do trwałej poprawy sytuacji podmiotów ekonomii społecznej brak możliwości zakupu nieruchomości gruntowej, lokalowej lub budowlanej znacząco ograniczy możliwość zachowania trwałości rezultatów projektów i utrzymania trwałego wzrostu. Jednym z głównych czynników podnoszących koszty funkcjonowania podmiotów ekonomii społecznej są koszty mediów i koszty czynszu. Dodatkowym czynnikiem ograniczającym rozwój PES jest fakt, że część źródeł grantowych wyłącza możliwość prowadzenia inwestycji w obiektach, których wnioskodawca nie jest właścicielem. Zakup i modernizacja miejsca prowadzenia działalności jest jedną z najczęściej zgłaszanych potrzeb przez podmioty ekonomii społecznej.
Zbyt krótki czas naboru wniosków
W programie założono, że anbór wniosków w Programie będzie trwał 14 dni. Zakładając, że:
– wzór wniosku o dofinansowanie działań ma 8 stron, co po wypełnieniu może wzrosnąć nawet do 20-30. Czas poświęcony na wypełnienie takiego dokumentu to min. 3 dni w przypadku osób, które zajmują się tylko tym i mają doświadczenie w pozyskiwaniu środków. W przypadku osób nie mających takich doświadczeń czas wypełnienia wniosku może wynosić nawet 7 dni,
– 14 dni to czas standardowego urlopu wypoczynkowego, który w okresie świątecznym, i feriowym jest wybierany przez sporą ilość pracowników podmiotów ekonomii społecznej godzących życie zawodowe i rodzinne. Przewidując, że nabór wniosków zostanie ogłoszony właśnie w tym terminie, czas 14 dni jest wykluczający dla sporej ilości podmiotów ekonomii społecznej,
– jednostki organizacyjne muszą uzyskać zgodę jednostki prowadzącej,
– nie ma możliwości zaplanowania wydatków inwestycyjnych z dużym wyprzedzeniem czasowym. Powodem są postępująca inflację, szybkie zmiany cen i konieczność spełnienia wytycznych dot. wydatkowania środków publicznych (np. szacowanie cen). Zgodnie z założeniami Programu i Regulaminu 70% budżetu projektu to wydatki inwestycyjne. Oznacza to, że zawsze przed złożeniem wniosku trzeba ponownie zweryfikować budżet. Taką weryfikację trzeba prowadzić w oparciu o stosowna procedurę. Uważamy, że nie czas przewidziany na założenie wniosku jest zbyt krótki. Proponujemy wydłużenie naboru do min. 21 dni od momentu opublikowania ogłoszenia o naborze.
Niemożliwe do spełnienia warunki dostępności architektonicznej
Ministerstwo zakłada, że wszystkie pomieszczenia w budynku, w którym realizowany jest projekt muszą spełniać kryteria dostępności. Jak w uwagach do Regulaminów konkursów do PROO i FIO proponujemy, aby kryterium brzmiało:
Podmioty ekonomii społecznej mają bardzo duży problem w pozyskaniu dostępnej siedziby. Dodatkowo często najmują pomieszczenia w budynkach w centrach miast tak, aby osoby korzystające miały dogodny dojazd komunikacją miejską do miejsc świadczenia usług. Niestety organizacje często najmują pomieszczenia w wielokondygnacyjnych obiektach, w których parter jest dostępny, a inne kondygnacje już nie. Taka sama sytuacja ma miejsce na terenach wiejskich, gdzie np. organizacja korzysta z gminnych obiektów np. z domu kultury lub szkoły z dostępnym parterem, ale już innymi kondygnacjami nie. W przypadku działań realizowanych w najmowanych pomieszczeniach, gdzie najemca nie ma wpływu na dostępność całego budynku, taki wymóg jest niepotrzebny. Jego konsekwencją będzie wyłączenie z konkursu mniejszych organizacji w mniejszych miast. Tych, które nie mogą sobie pozwolić na swobodne zmiany najmowanych lokali.
Podsumowanie
Program odpowiada na problemy podmiotów ekonomi społecznej. Jednak, przy okazji, zastosowane kryteria sprawiają, że ten Program nie będzie dostępny dla organizacji, które go najbardziej potrzebują. Przypuszczamy, że wprowadzenie proponowanych przez nas zmian znacząco wpłynie na zainteresowanie konkursem małych i średnich podmiotów ekonomi społecznej.
Ta strona używa ciasteczek.