3 powody, dla których warto zainwestować w ekonomizację organizacji

W mojej pracy dla organizacji społecznych ciągle spotykam się z osobami, które marzą o pozyskaniu dużej dotacji, która zmieni ich organizację i ich życie w tej organizacji. Często tłumaczę, że granty są fajne, ale nie są lekiem na całe zło.

4 akapity o dotacjach

Łatwość pozyskania

Dotacje są popularne ponieważ można je stosunkowo łatwo pozyskać (szczególnie te o mniejszej wartości). Dodatkowo proponowane w projektach działania są najczęściej nieodpłatne dla osób wspieranych przez organizację pozarządową.W ramach realizacji projektów często można zaproponować swoją kadrę spełniającą lub niespełniającą kryteriów rynkowych (np. szkolenia może prowadzić ktoś “bardzo dobry”, ale nie posiadający wykształcenia kierunkowego.

W ramach niektórych konkursów możesz doposażyć swoją organizację. Np. aplikując w unijnych grantach na utworzenie świetlicy środowiskowej możesz wyposażyć kuchnię w tej placówce. Jeżeli zrobisz to mądrze to kuchnia będzie Ci służyła przez lata do różnych, nie tylko świetlicowych, działań społecznych. Musisz tylko pamiętać, że korzystając z dotacji publicznych nie możesz po zakończeniu realizacji działań wykorzystywać nabytych sprzętów do prowadzenia działalności gospodarczej – jeżeli będziesz to robił, to narażasz się na karę grantodawcy.

Niepewność

Głównym minusem opierania przychodów organizacji pozarządowej o środki publiczne jest to, że dotacje są niepewne. Raz możesz otrzymać taką dotację, innym razem już nie. W efekcie w Twojej organizacji mogą wystąpić spore przerwy w finansowaniu działań lub nakładanie się działań w ramach różnych projektów. Samorząd najczęściej ogłasza konkursy w grudniu lub styczniu, ale pierwsze środki otrzymujesz w marcu lub kwietniu. Dodatkowo, ktoś ostatnio wymyślił, że w niektórych konkursach okres kwalifikowalności wydatków jest możliwy od dnia podpisania umowy o dofinansowanie, co oznacza, że najczęściej w okresie styczeń – marzec Twoja organizacja nie będzie miała zagwarantowanych środków na prowadzenie działań. Dodatkowo rzadko można aplikować o środki na 2 lub 3 lata, co potęguje problem przerw w finansowaniu. Jeżeli zależy Ci na utrzymaniu stałej i profesjonalnej kadry oraz zatrudnienie jej na stałą umowę to będzie Ci tego bardzo trudno dokonać korzystając tylko z dotacji.

Zależność

Musisz też pamiętać, że zasady realizacji działań i ich finansowania ustala grantodawca, który „ma zawsze rację” niezależnie od tego, kto ma rację obiektywną. Kolejną trudnością, którą napotykają na swojej drodze realizatorzy projektów jest brak możliwości zmiany zaplanowanych działań w trakcie realizacji projektu. Często już po kilku miesiącach realizacji działań koordynator projektu wie, że część działań nie ma sensu i powinien przestać je realizować. Jednocześnie widzi, że inne działania powinny być podjęte, aby osiągnąć zaplanowane cele i np. pomóc uczestnikom projektu w znalezieniu wymarzonej pracy. Niestety na zmianę działań w praktycznie wszystkich konkursach jest wymagana zgoda grantodawcy.

Co zamiast grantów?

Organizacje społeczne mają możliwość finansowania swoich działań na kilka różnych sposobów. Warto jednak pamiętać, że nie każda organizacja może korzystać z każdego sposobu. Np. stowarzyszenia zwykłe nie mogą prowadzić odpłatnej działalności statutowej. Wyróżniamy podział na finansowanie społecznościowe i ekonomizację organizacji.

Finansowanie społecznościowe organizacji

Do takiego sposobu finansowania działań społecznych zaliczymy wszystkie sposoby, w których organizacja otrzymuje coś od kogoś bez oferty wymiennej. Klasycznym finansowaniem społecznościowym jest pozyskiwanie darowizn, organizacja zbiórek publicznych i otrzymywanie 1% podatku od osób fizycznych. Pozyskiwanie finansów w taki sposób jest bardzo ciekawe, jednak otrzymując coś od osób zawsze musisz dbać o prawidłowość wydatkowania tych środków i o to, czy każda z zainteresowanych osób będzie „miała uczucie”, że wsparła ważny społecznie cel.

Darowizny

Darowizny można podzielić na kilka różnych sposobów. Pierwszy podział to podział na darowizny indywidualne vs. firmowe. Drugi podział – na darowizny rzeczowe vs. pieniężne. Trzeci – na darowizny stałe vs. darowizny cykliczne. W darowiznach tak samo, jak w grantach jest ważny wizerunek i wiarygodność organizacji. Darczyńca musi nam ufać i musi wiedzieć że „robimy naprawdę dobrą robotę” tak, aby chciał wpłacić na nasze konto swoje pieniądze.

1% podatku

1% podatku kojarzy się społecznikom z „Eldorado”, które zapewnili naszej organizacji pozarządowej złoty byt. Niestety muszę was rozczarować. Wizja raju finansowego w organizacji opłacona z 1% podatku jest możliwa do osiągnięcia przez nielicznych. Głównym problemem i przeszkodą w pozyskiwaniu środków jest konieczność uzyskania wpisu do KRS oraz obowiązek sporządzania dodatkowych rocznych sprawozdań z działalności. O status organizacji pożytku publicznego można się ubiegać dopiero po dwóch latach od zarejestrowania organizacji. A dodatkowo organizacja musi posiadać konkretne zapisy w swoim statucie np. dotyczące posiadania niezależnego od zarządu organu kontrolującego działania oraz dot. nie korzystania z majątku organizacji do celów prywatnych. Aby przygotować dodatkowe sprawozdanie z działalności organizacji posiadającej status OPP ta organizacja powinna bardzo starannie prowadzić księgowość. W tym sprawozdaniu np. opisuje się ile środków jest przeznaczana na koszty osobowe, ile na administracyjne, a ile na działalność na rzecz podopiecznych organizacji.

Warto pamiętać, że status OPP oprócz tego, że daje nam uprawnienia do zbierania 1% podatku dochodowego, daje nam dodatkowe bonusy. A mianowicie mając status OPP możemy się ubiegać o zwolnienie z podatku gruntowego. To jest bardzo fajna opcja przypadku organizacji pozarządowych, które posiadają lub najmują od miasta budynki, w których prowadzą swoją działalność.

Zbiórki publiczne

Kolejną formą finansowania działań organizacji społecznych są zbiórki publiczne. Są to zarejestrowane w serwisie zbiorki.gov.pl akcje mające na celu zgromadzenie offline pewnych dóbr. Te dobra mogą mieć postać finansową lub rzeczową.

Pewno zastanawiasz się, czym się różni zbiórka publiczna od darowizny. Darowizna ma najczęściej formę przelewu bankowego na konto organizacji lub wpłaty tych środków do kasy. Darowiźnie rzeczowej powinna towarzyszyć umowa przekazania darowizny. Zbiórki są często prowadzone w formie kwesty – np. na ulicy, gdy zbieramy środki na konkretny cel od osób, których nie znamy.
Zbiórka jest prowadzona w konkretnym czasie. Po jego zakończeniu zbiórkę należy rozliczyć i sprawozdać.

Darowizny wpłacane w formie przelewu bankowego dają też możliwość odliczenia ich od podatku dochodowego.

A może jednak zainwestujesz w ekonomizację organizacji? 

Ekonomizacja w organizacjach społecznych jest rozwijana od kilkunastu lat. Jednak ciągle wielu osobom wydaje się, że organizacje nie mogą zarabiać, gdyż organizacje powinny oferować wszystko „za darmo”. Niestety to błędne myślenie i mylenie kosztu dla osoby uzyskującej wsparcie w organizacji z możliwością zarabiania przez organizacje sprawia, że ciągle średni roczny przychód organizacji to ok. 28 tyś. zł.

W efekcie większości polskich organizacji pozarządowych nie stać nawet na zatrudnienie 1 pracownika do prowadzenia spraw organizacji, a często koszty księgowości są zmorą senną wielu zarządów w organizacjach.

Do głównych sposobów ekonomizacji zaliczamy prowadzenie odpłatnej działalności statutowej i działalność gospodarczą, ale warto też wspomnieć o mniej klasycznych sposobach ekonomizacji, jakimi są składki członkowskie i crowdfunding.

Odpłatna działalność statutowa

Może być prowadzona przez większość organizacji pozarządowych pod warunkiem posiadania odpowiednich wpisów w statucie organizacji. Odpłatna działalność statutowa nie wymaga wpisu do KRS, jednak ma dwa poważne ograniczenia:

1. Odpłatna działalność statutowa może dotyczyć tylko obszarów działań wymienionych w Ustawie o działalności pożytku publicznego. Dlatego tak popularny sponsoring (usługa reklamowa) i prowadzenie sklepów internetowych (sprzedaż) w 99% przypadków będą działalnością gospodarczą.
2. W odpłatnej działalności statutowej jej przychody muszą być równe kosztom. Oznacza to, że wystawiając rachunki musisz bardzo dokładnie to wszystko policzyć. Jeżeli nie wydasz wszystkich środków z odpłatnej działalności statutowej do końca roku to będziesz musiał odprowadzić podatek dochodowy oraz zarejestrować działalność gospodarczą.

Plusem prowadzenia odpłatnej działalności statutowej jest to, że wystawienie faktury za konkretną usługę jest dużo prostsze i szybsze niż przygotowanie sprawozdania z projektu. Jednak dużo trudniej jest takie zlecenie pozyskać. W pozyskiwaniu zleceniodawców należy wykazać konkretne kompetencje – wiedzę, umiejętności lub posiadany sprzęt. Dodatkowo organizacja musi być wiarygodna. A zleceniodawca powinien mieć pewność, że dana usługa zostanie zrealizowana na odpowiednim poziomie jakościowym w założonym czasie. Aby rozwijać odpłatną działalność statutową Twoim priorytetem powinna być wysoka jakość wykonywanych usług. Wtedy klienci się znajdą, a ich pozyskanie nie będzie aż tak czasochłonne.

Działalność gospodarcza

Powiązana z działalnością odpłatną jest działalność gospodarcza, która wymaga rejestracji w KRS. Oznacza to, że musisz wskazać, jakie konkretne działania możesz podejmować w ramach działalności gospodarczej. 

Przedmiot działalności gospodarczej musi być różny od odpłatnej działalności statutowej. Jeżeli w ramach odpłatnej działaności statutowej Twoja organizacja prowadzi przedszkole to nie może tego samego robić w ramach działalności gospodarczej. Wtedy np. w ramach działalności gospodarczej może prowadzić wydawnictwo i wydawać publikacje na temat pracy z dziećmi.

W ramach działalności gospodarczej możesz wypracować zysk. To też ją różni od odpłatnej działalności statutowej. Ten zysk będzie opodatkowany i musi zostać przeznaczony na działalność statutową organizacji. Jeżeli Twoja organizacja chce prowadzić działalność gospodarczą to musisz znaleźć dobrą księgową lub biuro rachunkowe. Dobre biuro nie dość, że się na tym zna to jeszcze nie ma wygórowanych cen.

Odpłatną działalność statutową z działalnością gospodarczą łączy jedno – pomysł na działania, za które klienci będą gotowi zapłacić. Proces „wymyślania swojego biznesu społecznego” jest skomplikowany i czasochłonny. Jednak jest coraz więcej organizacji prowadzących sklepy społeczne i nie finansujących się z grantów.

Składki członkowskie

Pewno dziwisz się, że podaję przykład składek członkowskich, jak sposób na ekonomizację Twojej organizacji. Składki, które mogą zbierać stowarzyszenia są niedoceniane. Większość organizacji traktuje je, jako wymóg ustawowy. Znam dużo organizacji, które składki płacą w wysokości 1 zł rocznie lub 1 zł miesięcznie. Dużo organizacji ma ustaloną wysokość składki na poziomie 30-40 zł rocznie, jednak bardzo mało osób je wpłaca. 

Istnieją jednak organizacje, w których składki są bardzo wysokie. Są organizacje np. skupiające fundraiserów, informatyków czy inne fundacje korporacyjne. Składki w tych podmiotach pozwalają na uczestnictwo w życiu tej organizacji i korzystanie z jej dóbr i działań. Znam organizację, w której składa wynosi kilka tysięcy złotych rocznie. Jest to kilka tysięcy, które można wydawać w praktycznie dowolny sposób pod warunkiem, że znajdą się chętni na opłacenie tak wysokiej składki.

Finansowanie społecznościowe (akcje i patronite)

Pewno dziwisz się dlaczego crowdfunding wymieniam w działaności zarobkowej organizacji. Jest to spowodowane tym, że często w ramach akcji crowdfundingowej oferujesz pewne produkty w zamian za wpłatę określonej kwoty. W takiej sytuacji prowadzisz sprzedaż towarów, która w 99% procentach jest działalnością gospodarczą. ten jeden procent to sprzedaż przedmiotów darowizny, który zalicza się do odpłatnej działalności statutowej.

Jeżeli masz fajne pomysły na ważne i potrzebne działania lub produkty, to możesz przeprowadzić akcje crowdfundingowe. Warto to robić. Ciekawą formą crowdfundingu było np. szycie maseczek przez organizacje społeczne podczas pandemii COVID-19. Materiały zostały zakupione z akcji crowdfundingowych, które odbywały się w internecie przez cały marzec i kwiecień 2020 r.

Również na patronite coraz częściej pojawiają się organizacje społeczne, które są wspierane przez swoich odbiorców. Aby móc finansować się z dobrowolnych składek różnych osób Twoja organizacja i Ty muszą być wiarygodne. Dzięki tej wiarygodności wokół Was może zbudować się społeczność, która będzie Was utrzymywać.