Najważniejsze informacje o wolontariacie

Chcesz pomagać i działać na rzecz innych, lecz nie wiesz czy posiadasz do tego odpowiednie umiejętności i kwalifikacje? W tym artykule postaramy rozwiać Twoje obawy i wątpliwości. Na początek musisz wiedzieć jedno – wolontariuszem może zostać tak naprawdę każdy, bo aby pomagać, nie potrzeba do tego szczególnych zdolności, poglądów politycznych, nie jest istotna narodowość czy przynależność religijna. I tu nasuwa się pytanie – jeśli to nie kwalifikacje i umiejętności decydują o tym, czy można zostać wolontariuszem, to jakie są czynniki, które będą o tym przesądzały? Jak się okazuje, najważniejszymi z nich są: determinacja, chęci i zaangażowanie.

Kim właściwie jest wolontariusz?

Gdyby chcieć odpowiedzieć na to pytanie, z powodzeniem można by zamknąć odpowiedź w jednym zdaniu tj. wolontariusz to osoba, która nie pobiera wynagrodzenia za to, co robi i dobrowolnie angażuje się ona na rzecz innych osób, organizacji czy instytucji, oferując im swój wolny czas i umiejętności. Ramy prawne wolontariatu definiuje dział III ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (tekst jednolity), gdzie czytamy, iż wolontariusz to „osoba fizyczna, która ochotniczo i bez
wynagrodzenia wykonuje świadczenia na zasadach określonych w ustawie” (art.2 pkt.3). Należy jednak pamiętać o tym, iż pod pojęciem wolontariusza i wolontariatu kryje się znacznie więcej. Są za nimi schowane ludzkie emocje, potrzeby czy też bezinteresowna chęć niesienia pomocy podyktowana bardzo często osobistymi, życiowymi historiami i chęcią „spłacenia długu”, bo kiedyś samemu było się w potrzebie i otrzymało wsparcie.

Czym wolontariat jest a czym nie jest?

Wolontariat to darmowa praca na rzecz innych osób bądź instytucji. Wolontariat jest poświęceniem czasu i energii na rzecz społeczności lokalnej, osób spoza rodziny, na rzecz rozwoju środowiska itp. Działalność wolontariacka ma charakter bezpłatny z wyjątkiem zwrotu kosztów poniesionych w związku z wykonywanym świadczeniem. Określenie „bezpłatna” nie oznacza bezinteresowna, lecz bez wynagrodzenia materialnego. W rzeczywistości wolontariusz uzyskuje liczne korzyści niematerialne: satysfakcję, spełnienie swoich motywacji, zdobywa wiedzę i doświadczenie, nowe umiejętności, a w związku z tym lepszą pozycję na rynku pracy. Obecnie, by znaleźć odpowiednią pracę nie wystarczy posiadanie wykształcenia. Dobrze widziana jest praktyka, a poprzez wolontariat można nabyć stosowne doświadczenie.

Chcę zostać wolontariuszem! Od czego zacząć?

Podjąłeś decyzję o tym, że chcesz działać jako wolontariusz. Teraz musisz zastanowić się, jaki rodzaj wolontariatu będzie dla Ciebie najbardziej odpowiedni. Aby to dookreślić, musisz na początek wiedzieć w jakiego rodzaju wolontariat masz możliwość się zaangażować, jakie istnieją jego typy. Być może Twoja praca zarobkowa uniemożliwi Ci zaangażowanie się w wolontariat np. 4 dni w tygodniu, a może wręcz przeciwnie, dysponujesz taką ilością czasu, że codzienna pomoc i praca na rzecz np. wybranej przez Ciebie fundacji czy stowarzyszenia będzie dla Ciebie prawdziwym strzałem w dziesiątkę! Jak określić i wybrać określony rodzaj wolontariatu? Zanim wyruszysz w poszukiwanie idealnego i skrojonego na miarę swoich potrzeb wolontariatu, dobrze jest zadać sobie kilka pytań, które zdecydowanie pomogą Ci rozeznać się w jakim obecnie punkcie życia się znajdujesz, tzn. czy możesz pozwolić sobie na wygospodarowanie energii i czasu niezbędnych do pracy na rzecz innych osób. Ważnym jest, aby miejsce do którego trafisz jako wolontariusz nie było miejscem przypadkowym, lecz dawało poczucie satysfakcji i zadowolenia. Pamiętaj, że praca jakiej się podejmujesz jako wolontariusz na rzecz organizacji czy instytucji powinna być satysfakcjonująca nie tylko dla niej, lecz przede wszystkim dla Ciebie samego, bo to Ty poświęcasz swój czas i swoje zaangażowanie. Zanim podejmiesz decyzję, zidentyfikuj swoje potrzeby i określ swoje możliwości na podstawie poniższych pytań.

• Czy łatwo nawiązujesz kontakty z ludźmi?  Z kim chciałbyś pracować? Czy mają to być osoby starsze, dzieci a może Twoi rówieśnicy? A może wolisz pracować sam w biurze? 
• Co chciałbyś robić jako wolontariusz? Może lubisz organizować wydarzenia kulturalne, zajmować się dziećmi lub zwierzętami? Może twoim konikiem jest tworzenie stron internetowych lub grafika i tymi umiejętnościami będziesz w stanie wesprzeć pracę danej organizacji?
• Jak dużo czasu możesz poświęcić na wolontariat? Interesuje Cię wolontariat w szerszej, kilkumiesięcznej perspektywie czy wolisz angażować się tylko podczas organizowanych akcji? Pamiętaj, że częstotliwość pełnienia wolontariatu musi być dostosowana do Twoich możliwości!
• Jakie masz umiejętności? Twoje pasje, talenty czy predyspozycje mogą z powodzeniem zostać wykorzystane podczas wolontariatu. To doskonałe miejsce do tego, aby nie tylko je rozwijać i pogłębiać, lecz również podzielić się nimi z innymi! 
• Czego chcesz się nauczyć? Pamiętaj, że wolontariat to nie tylko pomoc, to także nauka dla Ciebie! Chcesz pozyskać wiedzę z jakiejś konkretnej dziedziny? Wolontariat to bardzo dobra okazja do zdobycia doświadczenia w różnych aspektach życia!

Rodzaje wolontariatu

Jeśli już dotarłeś do swoich potrzeb i warunków jakimi dysponujesz, dobrze jest abyś zorientował się w jakim rodzaju wolontariatu masz możliwość się realizować, bo możliwości wolontariatu jest naprawdę wiele. Wolontariusze mogą podejmować zróżnicowane formy aktywności i realizować zadania w różnych dziedzinach. Najbardziej popularnym rodzajem wolontariatu jest praca na rzecz organizacji pozarządowych. Biorąc pod uwagę określone kryteria wyszczególnia się różne formy wolontariatu. Z uwagi na:

1. miejsce świadczenia pracy – w ramach wolontariatu wyróżnia się wolontariat krajowy i zagraniczny,
2. liczbę zaangażowanych wolontariuszy w realizację określonego zadania – wolontariat indywidualny i grupowy,
3. okres trwania wolontariatu – wyszczególnia się wolontariat długoterminowy, czyli stały, w którym przewiduje się zaangażowanie wolontariusza przez dłuższy okres czasu na rzecz jednej organizacji oraz krótkoterminowy, czyli akcyjny, w którym wolontariusz realizuje zadania o charakterze jednorazowym.

Dla każdego coś innego – różne oblicza wolontariatu

1. Wolontariat w ngo

Najbardziej popularny rodzaj wolontariatu to wolontariat w organizacjach pozarządowych. Większość fundacji i stowarzyszeń chętnie podejmuje współpracę z wolontariuszami, którzy angażują się w działania wynikające z profilu działalności danej organizacji. Wolontariusze mają możliwość wykonywania tutaj bardzo różnych zadań począwszy np. od prostych prac biurowych, organizacyjnych, po udział i współtworzenie kampanii i projektów danej organizacji.

2. Wolontariat sportowy

O wolontariacie sportowym mówimy najczęściej przy okazji organizacji zawodów, rozgrywek czy mistrzostw o charakterze sportowym i rekreacyjnym. Organizatorzy takich wydarzeń często i chętnie korzystają ze wsparcia wolontariuszy, którzy pomagają np. na trasie maratonu, czuwają nad prawidłowym przebiegiem zawodów, wspierają zawodników i kibiców. Dla miłośników danej dyscypliny sportu to dobra okazja, aby poznać zaplecze organizacyjne dużych imprez sportowych.

3. Wolontariat hospicyjny

Szpitale czy hospicja to również miejsca gdzie pomoc Wolontariusza może okazać się bardzo przydatna. Wolontariusze mogą w tym przypadku podejmować zadania biurowe, pomagać przy organizacji akcji charytatywnych, wspierać personel medyczny, ale też angażują się w zadania wymagające wcześniejszego przeszkolenia tj. pomoc choremu i jego rodzinie.

4. Wolontariat szkolny

To idealna propozycja wolontariatu skierowana do uczniów, którzy są na różnym szczeblu edukacji. To z myślą o nich tworzy się szkolne koła wolontariatu, w ramach których chętni uczniowie mogą realizować działania na terenie szkoły na rzecz środowiska szkolnego, jak również zaangażować się w działania poza szkołą, wspierając np. lokalne instytucje czy organizacje pozarządowe.

5. Wolontariat pracowniczy / Corporate Volunteering

To coraz bardziej popularny rodzaj wolontariatu, który wpisuje się w społeczną odpowiedzialność biznesu. Pracownicy danej firmy, dobrowolnie zostają wolontariuszami i mogą włączać się w różne prace na rzecz potrzebujących, natomiast firma wspiera ich w tych działaniach w ramach swoich możliwości finansowych czy organizacyjnych. Mimo, iż wolontariat pracowniczy nie jest uregulowany przepisami prawa, opiera się na ogólnych regulacjach dotyczących wolontariatu (Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie). Corporate Volunteering to ściślej rzecz ujmując działanie polegające na podejmowaniu i wspieraniu przez pracodawcę działalności charytatywnej na rzecz wybranych podmiotów, w szczególności organizacji pozarządowych i określonych przepisami prawa instytucji, przy dobrowolnej współpracy zatrudnianych przez niego pracowników. Pracownicy wykorzystując swoje kompetencje i umiejętności świadczą usługi na rzecz instytucji społecznych. Aktywność dobroczynna organizacji jest wdrażana w ramach strategii „społecznej odpowiedzialności biznesu”. Wolontariat pracowniczy występuje wtedy, gdy wolontariusz – pracownik danej firmy – podejmuje działania na rzecz określonej społeczności lokalnej lub organizacji pozarządowej a jego firma wspiera go w tych działaniach.

Do głównych form wolontariatu pracowniczego zalicza się np.:

– udział w ogólnokrajowych akcjach społeczno-charytatywnych: firma bierze udział w ogólnokrajowej akcji dobroczynnej organizowanej przez podmioty trzecie (instytucje charytatywne, stowarzyszenia, fundacje), a wolontariuszami są osoby pracujące w firmie, które przy pomocy pracodawcy pomagają w przygotowaniu i przeprowadzeniu ogólnokrajowej akcji charytatywnej;

– autorskie programy społeczne przedsiębiorców: przedsiębiorca sam inicjuje i tworzy program pomocy charytatywnej który chce realizować w swojej firmie przy pomocy pracowników;

6. Wolontariat seniorów

Wolontariat seniorów jest dowodem na to, że wolontariuszem można być w każdym wieku. Wolontariusze-seniorzy chętnie przeznaczają swój wolny czas na dzielenie się wiedzą, umiejętnościami i doświadczeniem, często z dużo młodszymi od siebie osobami np. młodzieżą czy dziećmi.

7. Wolontariat międzynarodowy

To rodzaj wolontariatu, który odbywa się za granicą, przeważnie w ramach jakiegoś projektu lub programu wymiany wolontariuszy. Wolontariat międzynarodowy może trwać od kliku tygodni do roku lub dłużej. Do najbardziej popularnych programów wolontariatu zagranicznego należą Workcampy, wolontariat europejski w ramach programu Erasmus+, czy wyjazdy misyjne.

8. E-wolontariat / cyberwolontariat / wolontariat on-line

To szczególny i coraz bardziej popularny rodzaj wolontariatu, który jest realizowany w sposób wirtualny, w całości lub częściowo przez internet. Wolontariusz w tym przypadku wykonuje swoje zadania zdalnie, z domu czy innego miejsca. Przykładowym zadaniem dla e-wolontariusza jest np. pomoc w administrowaniu strony internetowej organizacji pozarządowej lub pisanie tekstów na stronę, tworzenie materiałów graficznych, tagowanie zdjęć czy plików, uczenie języków obcych poprzez łącza internetowe, obsługa mediów społecznościowych, opracowywanie tekstów promocyjnych, wykonywanie tłumaczeń, udzielanie bezpłatnych porad specjalistycznych, promocja adopcji zwierząt, tworzenie grup pomocy i samopomocy, udzielanie korepetycji. Internet całkowicie zmienia podejście do wolontariatu. Poprzez wykorzystywanie nowych technologii e – wolontariat poszerza zasięg działania projektów, otwiera się na nowe obszary i formy współpracy, staje się również atrakcyjny dla tych, którzy nie mają doświadczenia w pracy wolontariackiej.

Prawa i obowiązki wolontariusza

Jeśli już zostałeś wolontariuszem, dobrze jest znać zarówno swoje prawa jak i obowiązki, bo mimo, iż świadczona praca nie jest pracą zarobkową, to ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie jasno precyzuje jak powinny one wyglądać po to, aby uniknąć jakichkolwiek nadużyć każdej ze stron.

Obowiązki:

• Wykonywanie świadczeń zgodnie z zawartym porozumieniem.
• W przypadku osoby niepełnoletniej uzyskanie pisemnej zgody rodzica lub opiekuna na wykonywanie świadczeń wolontariackich.

Prawa:

• Zawarcie porozumienia. Porozumienie musi zawierać informacje o zakresie, obowiązkach i czasie wykonywanych świadczeń, a także opis możliwości rozwiązania porozumienia. W pierwszych 30 dniach wolontariatu porozumienie może mieć formę ustną (wolontariusz może też zażądać umowy na piśmie). Zawarcie porozumienia na piśmie jest obowiązkowe jeśli wolontariusz wykonuje świadczenia powyżej 30 dni.
• Bycie poinformowanym o przysługujących wolontariuszowi prawach i obowiązkach oraz zapewnienie dostępności tych informacji.
• Uzyskanie informacji o ryzyku dla zdrowia i bezpieczeństwa wynikającego z wykonywanych czynności oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami.
• Zabezpieczenie w środki ochrony osobistej jeżeli wykonywane świadczenia tego wymagają.
• Wydanie na prośbę wolontariusza zaświadczenia o wykonywaniu świadczeń.
• Zaopatrzenie z tytułu wypadku przy wykonywaniu świadczeń. Jeżeli wolontariusz wykonuje świadczenia przez okres nie dłuższy niż 30 dni, należy mu się ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków ze strony korzystającego. Powyżej 30 dni wolontariusz jest ubezpieczony przez państwo.
• Pokrycie przez korzystającego kosztów służbowych i diet wolontariusza.

O czym warto jeszcze pamiętać?

Fakt, iż praca wolontariusza nie jest pracą świadczoną na zasadzie świadczenia odpłatnej pracy i nie pociąga za sobą wypłaty wynagrodzenia, nie oznacza, że jest to praca, którą należy traktować z przysłowiowym „przymrużeniem oka”. Za każdą osobą, która decyduje się na taką formę pracy stoi przecież jej własna, podyktowana różnymi kontekstami emocjonalnymi historia, której powinniśmy wysłuchać i którą powinniśmy docenić. Wolontariat do piękna przygoda, której uczestnicy mają unikalną szansę na zdobycie doświadczenia, zawiązania ciekawych kontaktów towarzyskich i trwałych przyjaźni. To wspaniała okazja do tego, aby poprzez małe gesty zbudować coś naprawdę wielkiego.