Opinia o projekcie ustawy o ochronie ludności oraz stanie klęski żywiołowej

5 września w Rządowym Centrum Legislacji pojawił się bardzo ciekawy projekt ustawy o ochronie ludności oraz stanie klęski żywiołowej. Sama ustawa nie jest zbyt ciekawa – jest swego rodzaju propozycją dostosowania np. krajowego systemu ratowniczego do codziennych wyzwań XXI wieku. Dodatkowo ustawa porusza kwestie dotyczące zachowania i działań podczas klęsk żywiołowych. Brak takiej ustawy wyraźnie odczuwaliśmy podczas pierwszych dnia pandemii. Jednak zapisy ustawy budzą wiele wątpliwości.

Zakres ustawy

Projekt ustawy o ochronie ludności oraz stanie klęski żywiołowej jest dostępny w Rzędowym Centrum Legislacji na stronie wskazującej aktualny postęp prac nad ustawą. W tym miejscu jest dostępne uzasadnienie projektu, sam projekt oraz ocena skutków regulacji.

Założenia ogólne

Jak wskazano w uzasadnienienie do projektu ustawy celem jest przygotowania jest:

1. dostosowanie przepisów zarządzania kryzysowego do zmieniającego się otoczenia, w tym trwającego konfliktu zbrojnego oraz wyzwań związanych z ew. pandemiami;
2. odpowiedź na postulaty zmian zgłaszane przez władzę ustawodawczą i wykonawczą, Najwyższą Izbę Kontroli, środowisko naukowe i obywateli, a także praktyków funkcjonujących w systemie zarządzania kryzysowego różnych szczebli administracji rządowej i samorządowej;
3. wola uporządkowania przepisów, w tym ograniczenia liczby aktów prawnych regulujących te same bądź zbliżone merytorycznie zagadnienia. Dodatkowo, określenie zadań poszczególnych podmiotów i wzajemnych ich zależności w sposób niebudzący wątpliwości interpretacyjnych;
4. usprawnienie dotychczasowych działań podmiotów odpowiedzialnych za zarządzanie kryzysowe, w tym usprawnienie procesu przepływu informacji pomiędzy nimi;
5. efektywniejsze wykorzystanie zasobów ludzkich przeszkolonych w dziedzinie ratownictwa;
6. wprowadzenie rozwiązań usprawniających funkcjonowanie państwa w sytuacjach nadzwyczajnego zagrożenia, w tym uwzględniające dodatkowe działania, takie jak wprowadzenie ograniczeń, zakazów i nakazów obowiązujących podmioty ochrony ludności oraz dla osób osoby fizycznych tylko po wprowadzeniu stanu klęski żywiołowej;
7. wzmocnienie roli organów administracji publicznej w celu zwiększenia efektywności działań na rzecz ochrony ludności. Dzięki ustawie wzmocniona zostanie rola Prezesa Rady Ministrów, ministra właściwego do spraw wewnętrznych oraz wojewodów nie tylko w odniesieniu do sfery zarządzania kryzysowego w sytuacji niecierpiącej zwłoki, lecz także ochrony ludności i obrony cywilnej;
8. dostosowanie krajowych aktów prawnych dot. tzw. infrastruktury krytycznej do wymogów prawa Unii Europejskiej.

Ogólne założenia do ustawy brzmią świetnie, jednak, jak zawsze „diabeł tkwi w szczegółach”.

Założenia szczegółowe

Jeżeli chodzi o konkrety ustawa o ochronie ludności proponuje:

1. włączenie do systemu ochrony ludności służb oraz stowarzyszeń i organizacji pozarządowych, które na co dzień szkolą się i działają w systemach ratowniczych;
2. usprawnienie funkcjonowania Krajowego Systemu Ostrzegania i Alarmowania;
3. utworzenie nowego systemu teleinformatycznego tj. Krajowego Systemu Informacji o Zasobach Ochrony Ludności (SI OMNIBUS). Narzędzie to, stanowiące jednolity system teleinformatyczny, pozwoli na sprawne zarządzanie, a także bieżące weryfikowanie dostępnego personelu, stanu sił i środków posiadanych na wszystkich poziomach administracji od centralnych organów ochrony ludności począwszy, a na gminach skończywszy;
4. wprowadzenie przepisów umożliwiających użycie w sytuacji kryzysowej Sił Zbrojnych RP do wykonywania zadań z zakresu ochrony ludności.
5. utworzenie przepisów dających możliwość wprowadzenia, w zależności od skali i stopnia zagrożenia, stanów podniesionej gotowości, tj. stanu pogotowia lub stanu zagrożenia;
6. wprowadzenie w ostatnich klasach szkół średnich w ramach modyfikacji przedmiotu edukacja dla bezpieczeństwa. A dokładnie rozbudowy zagadnień o udzielaniu pierwszej pomoc w wymiarze minimum 40 godzin lekcyjnych;
7. utworzenie Państwowego Funduszu Celowego Ochrony Ludności.

Nasze wątpliwości do ustawy o ochronie ludności

Co do zasady uważamy, że przygotowanie tej ustawy jest celowe, jednak powinno podlegać szerszej dyskusji społecznej. Nasze wątpliwości budzą przede wszystkim:

Artykuł 64

W brzmieniu: „Autoryzowany sprzedawca, o ile jest to technicznie możliwe, obowiązany jest do preinstalacji aplikacji mobilnej RSO [tj. Regionalny System Ostrzegania] na telekomunikacyjnych urządzeniach końcowych sprzedawanych użytkownikom„. W tym artykule chodzi o to, że Państwo chce zobligować autoryzowanych sprzedawców przede wszystkim smartfonów do instalowania na tych urządzeniach rządowych aplikacji.

Z jednej strony takie założenie jest groźne i narusza naszą prywatność. Z drugiej, brzmienie artykułu wskazuje na brak wiedzy ustawodawcy o braku takich technicznych możliwości. Świetnie tą sytuację opisali redaktorzy serwisu Niebezpiecznik.pl. W ich tekście wskazano, że nawet jeżeli takie aplikacje zostaną gdzieś zainstalowane to zawsze można je po prostu wyłączyć. Dodatkowo nie wiadomo, co oznacza sformułowanie „autoryzowany sprzedawca”…

Artykuł 100, pkt. 9

Ten artykuł dotyczy dodatkowych wynagrodzeń dla osób zaangażowanych w wykonywanie zadań obrony cywilnej. Celem wypłaty wynagrodzenia jest rekompensata utraconego wynagrodzenia lub dochodu. jednak zgodnie z zapisami pkt. 9 tego artykułu:

„Funkcjonariuszom i pracownikom cywilnym wykonującym zadania obrony cywilnej, którzy pełnią służbę w Państwowej Straży Pożarnej lub ratownikom, którzy są etatowymi pracownikami organizacji pozarządowych świadczenia nie przysługują„.

Dlaczego te zapisy są wątpliwe? Wyobraźcie sobie sytuację, w której osoba pracuje jako opiekunka w hospicjum, ale od czasu do czaru dorabia w prywatnej firmie jako ratowniczka. W takiej sytuacji osoba jest etatową pracowniczką organizacji pozarządowej, ale zawodowo nie pracuje, jako ratowniczka w tej organizacji. Ustawodawca, chciał zapobiec wypłacaniu wynagrodzeń osobom, które w organizacjach pozarządowych pracują jako ratownicy zatrudnieniu na umowę o pracę. Zapisy tego podpunktu powinny zostać uszczegółowione.

Artykuł 125 i 126 ustawy o ochronie ludności

Które są przepisami karnymi dotyczącymi osób cywilnych, które nie stosują się do poleceń wydawanych przez funkcjonariuszy Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej lub żołnierza Sił Zbrojnych. W liście zakazów podlegających grzywnie znajdują się 23 podpunkty, które poruszają kwestie od szczepionek, przez podwyższanie cen, do zaniechania prowadzenia działalności gospodarczej.

Jak widać, zakres tego punktu jest bardzo szeroki. Ustawodawca w jednym artykule próbuje rozwiązać wszystkie problemy, jakie napotkał podczas pandemii. Jednak zakres tego artykułu powinien być poddany szerokiej dyskusji, gdyż znacząco organicza swobody obywatelskie.

EDIT: uwagi innych podmiotów

Oprócz wyżej wymienionych, uwag do projektu ustawy wpłynęły uwagi od 15 różnych podmiotów. Z nich tylko 1 instytucja nie odniosła się krytycznie do proponowanej regulacji prawnej. Do uwag zgłoszonych przez te instytucje należy dopisać karygodny sposób prowadzenia konsultacji tego aktu prawnego. Ustawa, która tak istotnie wpływa na życie obywateli i wprowadza bliżej nieokreślony „stan zagrożenia” była konsultowana wyłącznie w formie pisemnej przez okres 7 dni.

Do zgłoszonych uwag ustawodawca do tej pory nie odniósł się.

Przeczytaj inne nasze opinie o propozycjach krajowych aktów prawa.